We zijn begin maart, en de eerste dodelijke ramp van het jaar is alweer een feit hier in Griekenland. Afgelopen nacht botste een passagierstrein die vanuit Athene op weg was naar Thessaloniki frontaal op een goederentrein die de omgekeerde reis maakte. De balans totnogtoe: 43 doden – vooral jonge studenten – en nog tientallen meer gewonden. En het dodental kan nog oplopen. Griekenland is alweer in shock. En Griekenland zit alweer met veel vragen. Want Griekenland begrijpt alweer niet wat er precies is gebeurd, en hoe het kon gebeuren. Niemand kan momenteel een antwoord geven. En dus houdt premier Mitsotakis het voorlopig maar op beloven wat hij in zo’n situatie hoort te beloven: dat de ramp tot op het bot uitgespit zal worden, dat de verantwoordelijken aansprakelijk gesteld zullen worden, en dat alles gedaan zal worden om een dergelijke ramp in de toekomst te voorkomen. Ik zit vooral met een déjà vu-gevoel.

23 juli 2018. In de namiddag ontstaat er op de Penteli-berg ten oosten van Athene een bosbrand, die zich door de zomerse hitte en sterke rukwinden naar de kuststreek verspreidt. Inwoners van Mati, Rafinha en Nea Makri worden compleet verrast, en kunnen geen kant uit. Hoegenaamd niet geholpen door brandweer en evacuatiediensten, waar een compleet gebrek aan efficiëntie en coördinatie heerst. Uiteindelijk vallen meer dan 100 doden, en heel Griekenland vraagt zich af: hoe is dit kunnen gebeuren? Niemand kan meteen een antwoord geven, want niemand weet wat er dan eigenlijk wel had moeten gebeuren. Want, blijkt achteraf dat niemand een heldere kijk had op de omvang van de – grotendeels illegale – bouwwerken in het getroffen gebied, die de evacuatie uiteindelijk zouden bemoeilijken. En niemand had blijkbaar een idee van de (on)toereikendheid van de veiligheidsmaatregelen en -protocollen voor dergelijke bosbranden. Nul transparantie, wegens nul vraag naar transparantie.

15 augustus 2020. Om half 7 ’s ochtends ontstaat er in een fabriek in Metamorfosi – jawel, mijn Metamorfosi – een brand. De vlammen zorgen voor een enorme rookwolk, die al snel richting het centrum van Athene waait. Urenlang blijven inwoners van Athene beroofd van officiële communicatie over wat er aan de gang is, terwijl de brand in de fabriek blijft woeden en voor een enorme rookwolk over Athene blijft zorgen. Pas een zestal uur later volgt een eerste echte officiële update, en het is meteen een bom: de fabriek in kwestie blijkt een recyclagefabriek die volgepakt ligt met plastic, die ervoor zorgt dat de vlammen al urenlang dioxines, furanen, en andere kankerverwekkende stoffen in de Atheense lucht verspreiden. En hoewel de brand uitdeindelijk nog dagenlang aanhoudt, komt na de aanvankelijke update nog bitter weinig communicatie, laat staan veiligheidsadviezen. Opnieuw vraagt Griekenland zich af: hoe is dit kunnen gebeuren? Waarom communiceerde niemand onmiddellijk over de schadelijke materialen in de betroffen fabriek? En wat blijkt: niemand communiceerde over de schadelijke materialen in de betroffen fabriek, omdat niemand weet had van de schadelijke materialen in de fabriek. Want tot dan had niemand het ooit nodig geacht om een inventaris op te maken van de activiteiten en materialen van deze en de vele andere fabrieken in de omgeving. Nul transparantie, wegens nul vraag naar transparantie.

Ik kan nog wel wat gelijkaardige voorbeelden aanhalen, maar ik vermoed dat het punt dat ik wil maken, wel duidelijk is: de publieke verontwaardiging na dergelijke rampen is altijd enorm hier in Griekenland. En de beloftes na elke ramp om er alles aan te doen om te voorkomen dat dergelijke ramp zich herhaalt, zijn telkens plechtig. De bewustwording is er altijd, en is ook altijd oprecht. Ná de ramp. Maar telkens opnieuw vraag ik me af: waar waren de verontwaardiging, de plechtige voornemens, en de bewustwording vóór de ramp? De dreiging van bosbranden in de beboste gebieden van Griekenland is al sinds jaar en dag gekend. Waarom wachten op de moeder van alle bosbranden om de veiligheidsmaatregelen en protocollen in vraag te stellen? De grote hoeveelheid aan fabrieken rond Metamorfosi is er al jaren, en het risico op branden in zulke fabrieksgebouwen tijdens de zomer is al even lang gekend. Waarom wachten tot er eentje met schadelijke stoffen in brand schiet vooraleer een inventaris van alle gebouwen te maken? En de gebrekkige kwaliteit van het Griekse spoor is al jaren een gekend fenomeen. Waarom wachten op de onvermijdelijke treinramp om het bestaan van efficiënte veiligheidsprocedures – en de correcte navolging ervan – te toetsen?

Het is misschien wel de meest pijnlijke karaktertrek van de Grieken: het al dan niet onbewuste geloof dat een drama niet kan gebeuren, totdat het gebeurt. Het gebrek aan besef dat voorkomen beter is dan genezen – of, in vele gevallen, betreuren. Het is deze karaktertrek die ervoor zorgt dat autobestuurders zonderen aarzelen door het rode licht rijden. Met goedkeuring van de politie trouwens, zolang er maar geen slachtoffers vallen. Want wat is het probleem… tot er onvermijdelijk een slachtoffer valt. En het is dezelfde instelling die van het gros van de Grieken onvermaarde kettingrokers heeft gemaakt. Alle gezondheidsrisico’s ten spijt. Want bijna elke Griek waant zich onoverwinnelijk… tot het verdict van de dokter hen te laat duidelijk maakt dat ze het niet zijn. De Griekse struisvogelmentaliteit. En zolang de Grieken en masse de kop in het zand blijven steken voor het drama, zal er helaas nog veel onnodige verontwaardiging volgen na het drama.